دور اول انتخابات ترکیه با اکثریت شکننده رییس جمهور فعلی ترکیه ” رجب طیب اردوغان” به پایان رسیده و با توجه به نرسیدن رای ” اردوغان ” به بیش از 50% رای گیری نهایی به دور دوم کشیده شد که امروز 28/05/2023 برابر با 07/03/1402 در جریان است .
این مقاله با هدف بررسی تاثیر انتخاب مجدد احتمالی ” اردوغان ” و یا ” قلیچ دار اوغلو ” بر معادلات منطقه ای و روابط فی مابین ایران و ترکیه نوشته شده است .
در ابتدا نگاهی اجمالی به صحنه انتخابات در ترکیه داشته ، سپس به نتایج بین المللی محتمل این انتخاب و تاثیر آن بر معادلات منطقه ای و نهایتا تاثیر حاشیه ای انتخاب مجدد حزب توسعه و عدالت بر ج.ا. و جنبش آزادی خواهی ملت ایران بیان میشود .
مقدمه و بیان واقعیتهای کمتر گفته شده : ترکیه نیز مانند همه کشورهاییکه در حال حاضر نبرد میان مدعیان سنت و مدعیان مدرنیته همه صحنه های زندگی اجتماعی را در خود گرفته به جامعه ای دو و یا چند پاره تقسیم شده است . به کار بردن قید مدعیان سنت و مدعیان مدرنیته از آن لحاظ اهمیت دارد که در کشورهایی این چنین و از جمله ایران همه صحنه های زندگی اجتماعی در پوششی از التقاط پیچانده شده است . یعنی سنتگرایان در ایران ، ترکیه و سایر کشورهای در اینجا اسلامی هر جا که نیاز داشته باشند از تمامی ابزار مدرن از تکنیک گرفته تا تئوری های علوم اجتماعی برای رفع و رجوع مسائل مبتلابه زندگی اجتماعی بهره میگیرند . به آهستگی و با تحمیل رنج و مرارت بسیار بر ملتهای خود در مقابل مدرنیته و نمودهای آن ابتدا ئا مقاومت و نهایتا و به اجبار عقب نشسته اما هیچگاه حاضر نشده اند با بررسی واقعبینانه نسبت به برپا داشتن نهادهای مدرن در کشور های متبوع خود اقدام کنند .
منتسبین به مدرنیته نیز عموما افراطی و خواهان اجرای غیر ممکن تغییر از ناخن تا سر بر اساس معیارهای غربی شده اندو در این موردهم صداقت نداشته اند . و در عین حال همین مدعیان مدرنیته برای پیشبرد امورشان گاها از خرافی ترین اعتقادات مردم بهره جسته اند .
بر این مبنا نه می توان رجب طیب اردوغان را مدافع سرسخت سنت و نه قلیچدار اوغلو را مدرن دانست ، ترکیه و یا ایران دوره ای از نظامهای سیاسی – اجتماعی التقاطی را از سر می گذرانند که وقوع تغییرات ناگهانی و زلزله وار در آنها دور از انتظار نیست .
شکی نیست که در حال حاضر تنها الگویی که برای رشد و ترقی کشورهای در حال توسعه مطرح است الگوی رشد و توسعه مدرن است ، این الگوی جهانشمول علیرغم مقاومت نیروهای سنتی در مقابل آن ، بعد از افت و خیزهایی خود را بر آن کشورها تحمیل و وموجب بوجود آمدن اشکالی التقاطی از ساختارهای سیاسی – اجتماعی شده است .
بولنت کنش” فعال سیاسی ترک : ترکیه به راه خمینی رفته است” .
بولنت کنش فعال سیاسی اهل ترکیه که اکنون در تبعید و در سوئد بسر میبرد در مصاحبه ای با بی بی سی فارسی معتقد است راهی که حزب عدالت و توسعه رفته است همان راهی است که 40 سال پیش خمینی شروع کرد .
یکی از ویژگی هایی که بعد از وقوع انقلاب 1357 در تحولات سیاسی کشورهای منطقه شاهد آن بوده ایم ، برون رفتن و تعمیق مدرنیته و افکار مدرن از حلقه خاص نخبگان نظامی و دانشگاهی به میان جمعیت های میلیونی مردم این نوع کشورها است . بر این مبنا انقلاب ایران نیز تلاش توده ای برای شرکت کردن در بر پا نهادن نهادهای مدرن بوده که تا قبل ازآن مختص به محافل الیت و نخبه جامعه مانند دربار ، دانشگاه و نظامیان بوده است . چنین تلاشهایی طبیعتا در دوره های اولیه برهبری روحانیت بعنوان رهبران حاضر و آماده و روشنفکران مذهبی مانند ایران ، ترکیه و مصر در سال 2011 در خواهد آمد که قطعا در مراحل بعدی روحانیت و نیروهای مذهبی این رهبری را از دست داده و هدایت امور بدست نیروهای دموکرات،سکولارومترقی خواهدافتاد. امروز ایران در حال برون رفت از این روند و کشورهای منطقه در حال ورود به آن هستند .تنها بر این اساس می توان این نوع حرکات را از نظرتاریخی و نه لحظه ای حرکاتی با سویه مترقی دانست.
اردوغان نماینده جمعیت های کثیر به حاشیه رانده شده در دولتهای شبه مدرن است .
عایشه ازدوغان زنی که پوششی محافظهکارانه و روسری بر سر دارد، به همراه همسرش که راننده تاکسی بود زودتر آمده بود تا همه سخنان رهبرش را بشنود. در صندلی کنار او یک عصای زیر بغل دیده میشد. راه رفتن براش سخت است ولی باز هم به اینجا آمده بود.
درست وقتی که رئیسجمهور به سخن نهایی خود رسیده بود احساسات نیز به اوج خود رسید: «یک ملت، یک پرچم، یک وطن، یک حکومت.» تا اینجای سخن خیلی از رانندگان سالخورده ایستاده بودند و دستها را در هوا مشت میکردند یا با بلند کردن یک دست ادای احترام میکردند.
بخشی از مقاله ” اورلا گورین ” بی بی سی ترکیه
با چنین نگرشی که اردوغان توان مشارکت دادن میلیونی جمعیت ترکیه را در برپا داشتن نهادهای مدرن مانند انتخابات ، مجلس و دولت را خواهد داشت می توان آنرا بر رقیب وی قلیچدار اوغلو ترجیح داد چه اینکه این می خواهد بازهم عده ای نخبه حاکم با اتکای بیش از حد به غرب با راندن توده های میلیونی به حاشیه بر ترکیه حکومت کند و آن اما علیرغم بعضی ظواهر ناپسند مانند انحصار طلبی و رشد حاکمیت نهادهای مذهبی بر جامعه ، اما با توجه به امکان گسترش مشارکت توده های میلیونی در امور سیاسی ، زمینه ساز قوی تری برای ایجاد کشوری دموکراتیک برای سالهای آتی است .
از سوی دیگر می توان با اطمینان گفت که در دوره اخیر هر انتخابات آزادی که در کشورهای اسلامی بر گزار شود ، معمولا برنده آن نیروهای اسلامی از قبیل روحانیت سیاسی و روشنفکران مذهبی خواهند بود این موضوع را در الجزایر ، عراق ، مصر ، تونس و ترکیه دیده ایم .
تاثیرات منطقه ای برنده شدن هریک از دو طرف انتخابات :
قلیچدار اوغلو : بنظر میرسد در صورت برنده شدن این نامزد ؛ ترکیه بسوی نزدیکی بیشتر به آمریکا و ناتو ، سرکوب گرایشات اخوانی و مذهبی و همراهی بیشتربا غرب در ایجاد مشکل با ج.ا. خواهد رفت . طبیعتا ما بعنوان اپوزیسیون ج.ا. باید بیشتر خواهان برنده شدن وی که نیرویی بنیاد گرا نیست باشیم ، اما اینطور نیست و برنده شدن : قلیچدار اوغلو” بتقویت ج.ا. منجر خواهد شد ! اما چرا ؟ یکم اینکه گرایشات اخوانی و مذهبی در ترکیه که در آنصورت اپوزیسیون خواهند بود ، به همکاری به ج.ا. روی می آورند که در آنصورت موضع ج.ا. در میان مسلمانان سنی منطقه بعنوان تنها کشور اسلامی منطقه تقویت خواهد شد و خامنه یک گام به ادعای ولی امر مسلمانان جهان نزدیکتر خواهد شد . ترکیه قلیچدار اوغلو سعی خواهد کرد از طریق آذربایجان به ج.ا. فشار بیشتری وارد آورد که باعث تقویت موضع ج.ا. در دفاع از کشور و متحد شدن مردم پشت سر ج.ا. خواهد شد .
رجب طیب اردوغان : وجود یک کشوراسلامی دیگر در همسایگی ج.ا. که آن کشورهم شعارهای انقلاب اسلامی و ضد اسراییل ج.ا. را سر میدهد موجب بوجود آمدن یک کشور رقیب برای نظام ولایی و ج.ا. خواهد شد . می توان درآینده ای نه چندان دور انتظار داشت که ترکیه تحت کنترل اردوغان با کمک قطر که آن کشور هم تحت حاکمیت اندیشه های نزدیک به اخوان المسلمین است ، سعی در بوجود آوردن جبهه ای از کشورهای معتقد به این نگرش در میان کشورهای اسلامی کند که در آنصورت و با توجه به اختلافات میان عربستان سعودی و آمریکا ، آمریکا از گرایشات اخوانی حمایت کرده و امیدهای خامنه ای برای به کنترل در آوردن ، جمعیت های سنی مخالف آمریکا بر باد رفته و نوعی گرایش اسلام معترض غرب و اسراییل اما نه انقلابی در میان کشورهای اسلامی مطرح میشود که آمریکا دقیقا بدنبال تقویت چنین گرایشی در میان کشورهای اسلامی خواهد بود که این روند بخودی خود به تضعیف نگرش ولایی در میان کشورهای مسلمان منطقه و جهان خواهد شد . اردوغان به راه ادعایی بر پا داشتن امپراطوری عثمانی نخواهد رفت چه در آنصورت نخواهد توانست از پشتیبانی کشورهای اسلامی و قطر برای بر پا کردن ترکیه بعنوان نمونه کشوری اسلامی و دمکرات برخوردار شود . البته سیاستمدارن حزب عدالت و توسعه گاها از گفتمان عثمانی گرایی برای جلب ملی گرایان ترک استفاده می کنند اما گفتمان غالب این حزب ” نوعثمانی گرایی” نیست .
این مقاله را بخوانید
نقش گسترش یابنده «ترکیه واخوان المسلمین» درمنطقه ودردهه آینده !
نتیجه گیری : در حال حاضر در منطقه و خاور میانه انتخابات های آزاد به پیروزی نیروهای اسلامگرا منجر میشود ، با این نگاه احتمال پیروزی اردوغان بر قلیچدار اوغلو بیشتر است ، پیروزی قلیچدار اوغلو یک دولت متحد غرب با تضادهای کمتری در حوزه بحرانهای اقتصادی- اجتماعی را بمنصه ظهور میرساند ، اما پیروزی اردوغان ترکیه ای چند پاره ، متخلخل و پر تضادو پرمسئله با غرب را بوجود خواهد آورد .وجود گرایش مدعی انقلابیگری اسلامی ! مدرنیته اسلامی در رهبری کشوری در همسایگی ایران ، گفتمان ولایی خامنه ای را که نتوانسته اولیه ترین مشکلات اقتصادی – اجتماعی مردم خود را حل کند ، چالش دیگری است ج.ا. که در صورت برنده شدن : رجب طیب اردوغان ” ، با آن روبروست . می توان گفت که ترکیه اخوانی ، تنها رقیبی است که می تواند نگرش ولایی خامنه ای را که در کار خود در مانده است به چالش مرگبار بکشاند .
کاوه فرزند ملت 
Leave a Reply